Wojciech Chrzanowski (ur.
14 stycznia
1793
w
Biskupicach
, zm.
26 lutego
1861
w
Paryżu
) –
polski
generał
i
kartograf
, twórca pierwszej
mapy
ziem polskich w
skali
1:300 000.
Służbę wojskową rozpoczął w
1810
roku w
Warszawie
jako artylerzysta. W
1812
roku wziął udział w
kampanii napoleońskiej
uczestnicząc m.in. w bitwie pod
Smoleńskiem
. W styczniu
1815
roku wstąpił do służby w armii
Królestwa Polskiego
.
W roku
1822
rozpoczął pracę nad stworzeniem mapy Królestwa Polskiego. Brał udział w wojnie
rosyjsko
-
tureckiej
w
1828
roku.
Po wybuchu
powstania listopadowego
został członkiem dowództwa
Twierdzy Modlin
.
18 lutego
1831
roku w potyczce pod Miłosną ledwie uniknął śmierci – w momencie kiedy rozwijał mapę na stanowisku artylerii, przelatujący pocisk spalił mapę, a jego ranił[1]. Po przejęciu dowództwa nad Armią Polską przez generała
Skrzyneckiego
został nominowany do stopnia
pułkownika
. Prowadził dowodzone wojska do zwycięstw w bitwach pod
Wawrem
i
Dębem Wielkim
i otrzymał awans do stopnia generała dywizji,
gubernator wojskowy Warszawy
od
18 sierpnia
do
6 września
1831
[2]. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim
Orderu Virtuti Militari
(Krzyżem Wojskowym Polskim). [3]
W końcu
1831
roku po klęsce powstania wyemigrował do Paryża. Na emigracji, Chrzanowski został wysłany przez rząd angielski do
Turcji
. Do tego kraju podróżował trzykrotnie. W latach
1833
i
1836
badał tamtejsze stosunki i przedkładał rządowi brytyjskiemu projekty reform, głównie wojskowych. Podczas drugiego pobytu wstąpił do wojska tureckiego i zapoczątkował w nim zmiany organizacyjne, szkoleniowe i administracyjne. Za każdym razem pobyt jego trwał niespełna rok. W
1838
rozpoczął studia terenowe w
Azji Mniejszej
,
Kurdystanie
,
Syrii
i
Mezopotamii
w celu opracowania koncepcji obrony tych prowincji na wypadek wojny z
Rosją
. W Bagdadzie organizował korpus kawalerii arabskiej. Pod koniec
1840
powierzono mu dowództwo wojsk tureckich w Azji Mniejszej, lecz Chrzanowski, który nie chciał współdziałać z posiłkującą Turków Armią Rosyjską, podał się do dymisji. Plonem podróży generała Chrzanowskiego na
Bliski Wschód
były sporządzone przez niego mapy topograficzne Iraku i Kurdystanu.
Następnie wyjechał do Francji i brał czynny udział w życiu politycznym i działaniach militarnych
Wiosny Ludów
. W roku
1848
objął dowództwo nad armią
Piemontu
. Po
klęsce pod Novarą
w roku
1849
wrócił na stałe do Paryża, gdzie kontynuował pracę nad stworzeniem mapy Ziem Polskich w skali 1:300 000. Mapa została ostatecznie wydana w Paryżu w
1859
roku. Zmarł w roku
1861
. Został pochowany na cmentarzu
Montmartre
.
Poza stworzeniem mapy Polski był autorem wielu publikacji z dziedziny wojskowości, z których wymienić należy następujące pozycje: "O wojnie partyzanckiej"
1835
, "Służba wojskowa w polu"
1836
oraz "Opisanie bitwy grochowskiej" wydane pośmiertnie w roku
1909
.
Zobacz też:
kontakty Polski z Bliskim Wschodem do II wojny światowej
Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Stanisław ks. Jabłonowski, Wspomnienia o bateryi pozycyjnej artyleryi konnej gwardyi królewsko-polskiej, Drukarnia Ludowa w Krakowie, 1916, s. 26.
- ↑
Andrzej Biernat
,
Ireneusz Ihnatowicz
, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku,
Warszawa
2003
, s. 483.
- ↑ Krzysztof Filipow, Order Virtuti Militari 1792-1945,
Warszawa
1990
, s. 53.